Ερισιανές περιπλανήσεις: #1 ~ Η Μηχανή του Χάους

Λίγα πράγματα αγαπώ περισσότερο από τα ταξίδια. Κοντινά, μακρινά, πνευματικά, δεν έχει σημασία. Όταν ταξιδεύουμε το μυαλό μας ανοίγει, ξεφεύγει από τις νόρμες της καθημερινότητας και υποδέχεται το άγνωστο. Νέες εμπειρίες, νέες παραστάσεις, νέες γνωριμίες... Από κανένα ταξίδι δεν έχω επιστρέψει ίδιος.

Είναι ο καλύτερος τροπος που μπορώ να σκεφτώ για να επεκταθεί αυτό το συνοθύλευμα που ονομάζουμε "εαυτός" πέρα από τα ασφυκτικά όρια που συνήθως το περιορίζουμε. Οι Ερισιανές περιπλανήσεις είναι η προσπάθειά μας να καταγράψουμε κάποιες ιστορίες που πιστεύουμε πως αξίζουν να μη ξεχαστούν.

Η ιστορία λοιπόν που θα σας πούμε σήμερα ξεκινά με ένα τέτοιο ταξίδι, όχι πολύ μακρινό, στην Αγγλία και συγκεκριμένα στο Bristol. Ο λόγος για τον οποίο φτάσαμε ως εκεί είναι μια εντελώς άλλη υπόθεση, αυτό που μας ενδιαφέρει σήμερα είναι ο καθεδρικός ναός St Mary Redcliffe και η μηχανή του Χάους που κρύβει στα σπλάχνα του, απόδειξη ότι στα πιο απίθανα μέρη βρίσκεις τα πιο απίθανα πράγματα, αν κάνεις φυσικά τον κόπο να ψάξεις, ή αν αρέσκεσαι στα cheats όπως εμείς, αν έχεις τον κατάλληλο Οδηγό.

Στο Bristol πήγαμε για να συναντήσουμε τον Pete, έναν άνθρωπο που μας έχει επηρρεάσει και τους δύο πάρα πολύ, σε παραπάνω από ένα επίπεδα. Μας υποδέχτηκε στο σπίτι του, μας ξενάγησε και μας προσέφερε κακάο κάτω από το βλέμμα της αεικίνητης Αποφένειας.

Μετά από κάνα δυό ρακές (φοβού τους Δαναούς...) μας υποσχέθηκε ότι την επόμενη μέρα θα μας πήγαινε να δούμε την "Μηχανή του Χάους" όπως την αποκάλεσε, κρυμμένη μέσα σε χριστιανική εκκλησία.

Η συνέχεια της ιστορίας δημοσιεύτηκε με μικρές αλλαγές και στο thecricket.gr:

Ο Pete το προηγούμενο βράδυ μας είχε υποσχεθεί πρωινή βόλτα στο Bristol. Συναντηθήκαμε στο κέντρο της οκτάκτινης Queen / George Square και αντί για καλησπέρα μας λέει ένα «Πάμε στην εκκλησία που σας έλεγα χθες να σας δείξω μια μηχανή χάους»! Καταλήξαμε στον καθεδρικό St Mary Redcliffe, κανονικότατο ναό, με τον γοτθικό του ρυθμό, με τα βιτρό και το όργανο του. Ο Pete μας άφησε λίγο να χαζέψουμε το φως και τα αγάλματα και μετά στάθηκε μπροστά μας και μας ανακοίνωσε οτι ήρθε η ώρα να δούμε τη μηχανή του χάους.

Μας έφερε μπροστά σε ένα εκκρεμές στημένο πάνω σε έναν ξύλινο σταυρό. Ένα απλά φτιαγμένο διπλό εκκρεμές, την κίνηση του οποίου προκαλούσε, η συνεχής ροή νερού. Παρ’ όλο που το εκκρεμές θεωρείται το σύμβολο της κανονικότητας και της πρόβλεψης, το συγκεκριμένο είχε σχεδιαστεί ώστε να μην μπορεί να προβλεφθεί προς τα που θα κινηθεί, σε ποια ταχύτητα και γωνία. 

Έχει τοποθετηθεί στην συγκεκριμένη εκκλησία για να θυμίζει την τυχαιότητα, το αναπάντεχο και τη νίκη του χάους πάνω σε οποιαδήποτε προσπάθεια ελέγχου. Οι επιστήμονες που το σχεδίασαν το τοποθέτησαν εκεί με το σκεπτικό να αποτελέσει μια απόδειξη θριάμβου της πίστης στο Θεό απέναντι στη σιγουριά της επιστήμης.  Φτιαγμένο από -προφανώς θρησκόληπτους- επιστήμονες, το χαοτικό εκκρεμές αποτέλεσε έμπνευση του καθηγητή φυσικής του Cambridge, Sir Brian Pippard FRS, δημιουργία του Κου Robert Knight, και όραμα του Dr Eric Albone, ο οποίος και το τοποθέτησε στην εκκλησία.

Δίπλα ακριβώς, ένα κείμενο σου ξεκαθάριζε ότι « Το αξιοσημείωτο είναι πως, παρόλη την επιστήμη στον κόσμο, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πώς ακριβώς θα κινείται αυτό το εκκρεμές σε ένα λεπτό από τώρα. Έτσι είναι ο κόσμος. Σε αυτό το απλό μηχάνημα, βλέπετε ένα νέο σύνορο στην προσπάθεια κατανόησης του κόσμου μας. Οι επιστήμονες το αποκαλούν χάος». Να θυμίσω ότι βρισκόμαστε σε εκκλησία, χριστιανική.

Και το κείμενο συνεχίζει «Μερικοί άνθρωποι στρέφονται στην επιστήμη για βεβαιότητες πάνω στις οποίες να βασίσουν τη ζωή τους. Ολοένα και περισσότερο συνειδητοποιούμε ότι η γνώση δεν μπορεί ποτέ να μας παρέχει βεβαιότητα, ακόμη και για αυτό το απλό μηχάνημα. Ο κόσμος είναι πιο όμορφο και πιο εκπληκτικό μέρος από ό, τι θα μπορούσαμε να έχουμε φανταστεί.»

Αν και η κίνηση του συγκεκριμένου εκκρεμούς ίσως υπακούει σε κάποιους -χαοτικούς- κανόνες, θα αφήσω τη φυσική έξω από αυτό γιατί και η ίδια θα το προτιμούσε, και θα θαυμάσω το πως επιστήμονες θέλοντας να υμνήσουν τον θεό, τελικά εξύμνησαν το χάος. Ο ψευδο-επιστήμονας μέσα μου πήγε να ταραχτεί, αλλά ο χαοτιστής έβγαλε το καπέλο του με σεβασμό. Στα χαοτικά συστήματα η παραμικρή αλλαγή μπορεί να έχει αποτελέσματα με αναπάντεχες και δυσανάλογες διαστάσεις. Η ίδια η ύπαρξη του εκκρεμούς μέσα σε μία εκκλησία ήταν η ξεκάθαρη απόδειξη. Τόσα διπλά μηνύματα που αλληλοεξόντωναν το ένα το άλλο και ειρωνεύονταν με χάρη την ίδια τους την ύπαρξη, ούτε η γάτα του Schrödinger δεν θα ανεχόταν.

Κουνήσαμε την ουρά μας, ακούγοντας λίγο το όργανο και λίγο το νερό και κοιτάζοντας υπνωτισμένοι το εκκρεμές. Απροσδιοριστίες, χάος, πίστη και επιστήμη. Μηνύματα, προπαγάνδα και τέχνη. Προσπάθεια να χτυπήσουμε την επιστήμη χρησιμοποιώντας επιστήμη και τελικά εξυμνώντας το χάος και ουχί τον βιβλικό θεό.  Ο Pete μας έβγαλε χαμογελώντας από την εκκλησία πριν ακούσει τα εγκεφαλικά μας κύτταρα να σκάνε σαν ποπ κορν.