Brave New World Revisited

«Ελεύθεροι σαν πουλιά», λέμε και ζηλεύουμε τα φτερωτά πλάσματα για την ικανότητά που έχουν  να κινούνται χωρίς περιορισμούς στις τρεις διαστάσεις. Αλλά δυστυχώς ξεχνάμε το νεοσσό. Κάθε πουλί που έμαθε να επιβιώνει χωρίς να αναγκαστεί να χρησιμοποιήσει τα φτερά του, σύντομα θα αποκηρύξει το πλεονέκτημα της πτήσης και θα παραμείνει καθηλωμένο στο έδαφος. Κάτι παρόμοιο ισχύει αναλογικά και για τους ανθρώπους. Αν υπάρχει ψωμί τρεις φορές την ημέρα, πολλοί από τους ανθρώπους θα είναι απόλυτα ικανοποιημένοι να ζουν μόνο με το ψωμί αυτό – ή τουλάχιστον μόνο με ψωμί και θεάματα. «Στο τέλος», όπως λέει και ο Μέγας Ιεροεξεταστής στην παραβολή του Ντοστογιέφσκι, «στο τέλος, θα ακουμπήσουν την ελευθερία τους στα πόδια μας και θα μας πουν, ‘κάντε μας σκλάβους σας, μα ταΐστε μας’. Και όταν ο Αλυόσα Καραμάζοφ ρωτά τον αδερφό του, τον αφηγητή της ιστορίας, αν ο Μέγας Ιεροεξεταστής μιλά ειρωνικά, τότε ο Ιβάν απαντά, «Ούτε καν λίγο! Το θεωρεί ως κατόρθωμα και για αυτόν και για την Εκκλησία που κατάφεραν να εξαλείψουν την ελευθερία και που το έκαναν για να κάνουν τους ανθρώπους πιο ευτυχισμένους». Ναι, για να κάνουν τους ανθρώπους ευτυχισμένους! «γιατί τίποτα», επιμένει ο ιεροεξεταστής «δεν ήταν ποτέ πιο δύσκολο να υποστηριχθεί για τον άνθρωπο ή για την κοινωνία από την ελευθερία». Τίποτα, εκτός από την απουσία της ελευθερίας. Γιατί όταν τα πράγματα χειροτερεύσουν και οι μερίδες φαγητού λιγοστέψουν, οι καθηλωμένοι νεοσσοί θα αναζητήσουν ξανά τα φτερά τους – μόνο για να τα αποκηρύξουν, για μια ακόμη φορά, όταν οι καιροί βελτιωθούν και αυτοί που ταΐζουν τους νεοσσούς γίνουν πιο ελαστικοί και γενναιόδωροι.

Σκηνή από την ταινία/ντοκιμαντέρ Baraka του Ron Fricke

[…] Οι παλιοί δικτάτορες έπεσαν επειδή δεν μπορούσαν να προμηθεύσουν τους υποτακτικούς τους με αρκετό ψωμί, αρκετά θεάματα, αρκετά θαύματα και μυστήρια. Δεν κατείχαν επίσης ένα πραγματικά αποτελεσματικό σύστημα ελέγχουν του νου. Στο παρελθόν, οι ριζοσπάστες και οι επαναστάτες ήταν συχνά προϊόντα της πιο αυστηρής ορθόδοξης εκπαίδευσης. Αυτό δεν προκαλεί έκπληξη. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούν οι ορθόδοξοι εκπαιδευτές ήταν και είναι εξαιρετικά αναποτελεσματικοί. Υπό μία επιστημονική δικτατορία η εκπαίδευση θα δουλεύει πραγματικά – κάτι που θα έχει ως αποτέλεσμα ότι οι περισσότεροι άνδρες και γυναίκες θα μάθουν να αγαπούν την σκλαβιά τους και δε θα διανοηθούν καν να επαναστατήσουν πραγματικά. Δεν φαίνεται να υπάρχει κάποιος καλός λόγος για τον οποίο θα μπορούσε να ανατραπεί μια πραγματικά επιστημονική δικτατορία.

Aldus Huxley
Brave New World Revisited [1958]